جایگاه نهاد وقف در ایران دوره سلجوقی

در این پژوهش به بررسی جایگاه نهاد وقف و کارکردهای فرهنگی و اجتماعی آن در ایران دوره سلجوقی پرداخته شده است. با شکل گیری حکومت سلجوقیان در اوایل قرن پنجم وضعیت اقتصادی- سیاسی و فرهنگی در قلمرو این حکومت به تدریج بهبود نسبی یافت که یکی از نشانه های این شکوفایی را می توان در املاک و ابنیه ی متعدد که توسط گروههای مختلف جامعه در قالب وقف اختصاص می دادند، مشاهده نمود. در این پژوهش تلاش گردیده تا تأثیر وقف و درآمدهای حاصل از آن در وضعیت فرهنگی و اجتماعی دوره ی سلجوقی مورد بررسی قرارگیرد. نتایج حاصل از پژوهش بیانگر آن است که نهاد وقف در این دوره یکی از نهادهای تأثیرگذار در مسائل فرهنگی و اجتماعی جامعه بوده است. تأسیس و اداره ی نهادهای آموزشی و مذهبی ( به عنوان شاخصه های مهم فرهنگی در این دوره) نظیر مدرسه، کتابخانه، مسجد، خانقاه و ... از درآمدهای حاصل از وقف بر روند گسترش و کیفیت آموزش و نیز تقویت یا تضعیف جریان های فکری و مذاهب فقهی و کلامی مختلف تأثیر قابل توجهی داشت. همچنین ایجاد مراکز بهداشتی- رفاهی هم چون بیمارستان ها، کاروانسراها، پلها و ... از درآمد وقف و یا وقف این مراکز برای امور عام المنفعه موجب افزایش رفاه اجتماعی در این-دوره شد.